90-lecie walki Ślązaków o Polskość!

 "Opowiedzcie wiatry nad odrzańskie wokół

By pamiętał każdy i powtórzyć mógł

O dwudziestym pierwszym - najpiękniejszym rok!

Pieśń wędrowną, wzdłuż powstańczych dróg!"

Z 2 na 3 maja 1921 r. wybuchło III powstanie śląskie, dzięki któremu część Śląska po 600 latach bycia poza granicami Polski wróciła do Macierzy! Właśnie mija równe 90 lat od tej nocy, gdy Ślązacy postanowili po raz trzeci zawalczyć o powrót do Polski.

Bezpośrednią przyczyną wybuchu III powstania było niezadowolenie z wyników plebiscytu, który odbył się 20 marca 1921 r. i nie odzwierciedlał rzeczywistych przywiązań narodowościowych mieszkańców Górnego Śląska. Plebiscyt ten wykazał, że za przyłączeniem Śląska do Polski opowiedziało się 40,4 % mieszkańców, natomiast za Niemcami głosowało 59,5 % uprawnionych do głosowania. Jednak duży wpływ na wynik mieli Niemcy, którzy pochodzili ze Śląska, lecz w chwili głosowania nie mieszkali na terenie objętym plebiscytem. Ok. 180 000 takich ludzi ściągnięto, tylko po to aby oddali głos i opowiedzieli się za Niemcami. Ponadto mieszkańcy na Górnym Śląsku byli cały czas terroryzowani przez nacjonalistyczne organizacje niemieckie, a Komisja Międzysojusznicza chciała przyłączyć 3/4 Górnego Śląska do Niemiec. Na znak protestu 2 maja wybuchł strajk generalny w kopalniach i hutach. III powstanie śląskie wybuchło w nocy z 2 na 3 maja pomimo sprzeciwu rządu polskiego. Głównym organizatorem była Polska Organizacja Wojskowa Górnego Śląska. Pierwszym działaniem powstańczym było wysadzenie wszystkich mostów na Odrze przez specjalną grupę "Wawelberg".
W ten sposób przerwano połączenie kolejowe z resztą Niemiec, a powstańcy zajęli prawie cały obszar plebiscytowy.

3 maja rozpoczęto krótkotrwałe walki w okręgu przemysłowym: Świętochłowice, Wirek, Rozbark, Szarlej, Miechowice, Biskupice, Ruda Śląska, Łabędy, Ligota, Sośnicowice. Z dużych miast powstańcy najwcześniej opanowali Bytom, potem Królewską Hutę, którą następnie przekazano oddziałom francuskim. Opanowano również Lipiny i Hajduki Wielkie, natomiast walki toczyły się w okolicach Zabrza, które w końcu zostało zajęte.
Bez większych walk opanowano powiat pszczyński, łącznie z Pszczyną. Nie atakowano natomiast Mikołowa, aby nie rozdrażnić stacjonującego tam garnizonu włoskiego.
W powiecie rybnickim najwcześniej opanowano Wodzisław Śląski, a następnie Żory. Później atakowano Rybnik, którego zdobycie utrudniała obecność w mieście żołnierzy Reichswery w ubraniach cywilnych.
W powiecie tarnogórskim szybko opanowano Tarnowskie Góry oraz Mikulczyce, a następnie Nakło. Opanowano również Świerklaniec, Pyskowice i Toszek.
W powiecie strzeleckim bez walk zdobyto Ujazd, Warmątowice, Zawadzkie, Kolonowskie, Fosowskie. Walki toczyły się o Piotrówkę i Krupski Młyn, a po kilku dniach zaatakowano Strzelce Opolskie.
W powiecie lublinieckim otoczono Lubliniec, który władze niemieckie oddały wkrótce powstańcom. Opanowano również Łagiewniki Małe, Pludry i zaatakowano Dobrodzień.
W powiecie oleskim i kluczborskim zajęto Olesno, Łowoszów, Wojciechów i Stare Olesno. Dalsze działania prowadzone były w kierunku Kluczborka, Nowego Dworu, Chocianowic i Radonic.

Zasięg powstań śląskich

 

Największa bitwa podczas III powstania śląskiego odbyła się w rejonie Góry św. Anny w dniach 21-26 maja. Duże znaczenie miała również bitwa pod Olzą. Powstańcy wiedzieli, że przerwanie przez Niemców frontu w tym miejscu groziłoby ich wejściem na tyły powstańców i klęską całego powstania. Niemiecki atak odbył się 23 maja, ale został krwawo odparty. Powstańcom udało się utrzymać pozycje obronne, a walki pod Olzą zostały przerwane w wyniku zawieszenia broni.

Zgodnie z żądaniami Komisji obie strony w umowie z 25 czerwca zobowiązały się do wycofania wojsk z terenu plebiscytowego. 5 lipca 1921 r. podpisano rozejm i zakończono III powstanie śląskie, które zakończyło się sukcesem. 12 października 1921 r. Liga Narodów podjęła decyzję o korzystnym podziale Górnego Śląska dla Polski, co potwierdziła Rada Ambasadorów 20 października 1921 r.
Polsce przydzielono co prawda mniejszą część spornego terytorium (ok. 1/3 tego terenu), lecz tą bardziej uprzemysłowioną. W terenach Rzeczypospolitej znalazło się 50 % hutnictwa i 76 % kopalń węgla, co miało ogromne znaczenie gospodarcze dla II Rzeczypospolitej.

Szacuje się, że w ciężkich i krwawych walkach zginęło prawie 1500 powstańców. Pamiętać należy, że w powstaniach brali udział nie tylko mieszkańcy Górnego Śląska, lecz również wielu mieszkańców Rzeczypospolitej, którzy popierali Ślązaków. W całej Polsce powstawały różnego rodzaju ruchy poparcia oraz w największych polskich miastach odbywały się manifestacje dla poparcia Górnego Śląska.

Wojska polskie wkraczają do Katowic

17 czerwca 1922 r. wojska polskie przekroczyły granicę koło Szopienic i wkroczyły na Śląsk zajmując powiat katowicki. 16 lipca 1922 r. w Katowicach podpisano dokument upamiętniający przejęcie części Śląska przez Rzeczpospolitą. Pierwszym wojewodą śląskim został Józef Rymer.

Od tego momentu, dzięki naszym przodkom, znów jesteśmy częścią Polski. 

Oby już na zawsze! 

R. Riedel - Puść mnie Matko do powstania!